Lilith Kimdir?

Lilith, Yahudi ve Hristiyan inanışları başta olmak üzere birçok dinde varlığına inanılan ilk kadın figürüdür. Adem’in kendisiyle birlikte topraktan yaratılan ilk eşi olduğu inancı hakimdir.

Kutsal kitaplarda adı geçmese bile Yahudi efsanelerini konu alan Talmund’un Yaratılış bölümünde 1.Bab’da bir dişi yaratıldığından, 2.Bab’da ise Adem’in kaburga kemiğinden bir dişi yaratıldığından bahsedilmektedir. Bu da Yahudi inanışında Lilith’in varlığına olan inancı perçinler niteliktedir.

Kimi inanışa göre Hz. Âdem ile yaratılan ilk kadın olarak bilinen Lilith, kimi inanışta ve kültürde ilk cadı, iblislerin annesi, kötü dişi ruh, al karısı olarak anılır. Birçok kültürde farklı isimler ve tanımlarla anlatılsa da en çok kabul gören düşünce, Lilith’in Adem’in eşitlik isteyen, şehvet düşkünü, isyankâr olan ilk karısı olduğu efsanesidir.
Yahudi ve Hristiyan inanışları dışında Sümerlerin Gılgamış destanında da karşımıza çıkan Lilith, Anadolu kültüründe de yeni doğmuş ve henüz kırkı çıkmamış bebekleri ve lohusaları avlayan al karısı olarak karşımıza çıkar.

Lilith Efsanesi

Her ne kadar İslam inanışında ilk kadın olarak Hz. Adem’in kaburga kemiğinden yaratıldığı anlatılan Hz. Havva kabul görse de efsaneye göre Tanrı’nın yarattığı ilk kadın Hz. Adem’in kaburga kemiğinden değil onun yaratıldığı topraktan yaratılan kızıl saçlı, kehribar gözlü Lilith; Eşi Âdem ile birlikte cennetin en güzel yerlerinde yaşamını bir süre devam ettirir. Ancak, bu birliktelik mutlu mesut bir şekilde çok uzun süre devam etmez. Adem’in sürekli üstünlük kurma çabası ve hatta cinsel birliktelik sırasında üstte olmak istemesi Lilith’i rahatsız etmeye başlar. Aynı topraktan birlikte yaratıldığı adam karşısında eşitlik görmek ister ve itaat etmeyi asla kabul etmez.

Eşitlik isteği kabul görmeyen Lilith bu duruma daha fazla dayanamayarak isyan eder ve bir yolunu bulup cennetten kaçar ve tıpkı şeytan gibi dünyaya düşer. Dünyada ise Kızıldeniz yakınlarından bir mağarada yaşamaya başlar. Yaşadığı yerde kendi gibi isyankâr olan şeytanla karşılaşan Lilith onunla birlikte olur ve bu birliktelikten çocukları olur.
Lilith’in kaçışının ardından cennette çok yalnız kalan Âdem, çok sevdiği eşinin geri dönmesi için günlerce aylarca tanrıya dua eder. Adem’in dualarını karşılıksız bırakmayan Tanrı, yeryüzüne meleklerini göndererek Lilith’e cennete dönmesi için çağrıda bulunur ancak Lilith dönmeyi kabul etmez.

Çağrısı kabul edilmeyen Tanrı Lilith’e geri dönmediği her gün için bir çocuğunun öldürüleceğini söylese de Lilith geri dönmeye reddeder ve her gün için bir çocuğunun canı alınır. En sonunda bütün çocukları öldürülen Lilith ise o günden sonra dünyaya gelen her çocuğu öldüreceğine dair yemin eder.

Lilith’in geri dönmeyeceğinden artık emin olan tanrı Adem’in acısına ve yalvarmalarına dayanamayarak bu sefer itaatkâr olması için onun kaburga kemiğinden tıpkı Lilith’e benzeyen Havva’yı eş olarak yaratır. Bu sırada dünyada sürekli çocuklarının acısını çeken Lilith Âdem ve Havva’nın cennetteki mutluluğuna katlanamayarak şeytanla birlik olur ve cennete yılan şeklinde girer yasak meyveyi yemesi için Havva’yı kandırır ve cennetten kovulmalarını sağlar.

Lilith’in Etkileri

Erkek egemenliğini kabul etmemek adına cennetten bile vazgeçen kadın olan Lilith, bugün feministler için önemli bir ikon haline gelmiştir. Daha eski çağlarda ise neredeyse tamamı kadınlardan oluşan ve kendilerine Wiccan adı veren cadı toplulukları da Lilith’i ilk cadı olarak ilahlaştırmışlardır. Ayrıca Rönesans dönemine ait büyük bir sanatçı olan Michelangelo’nun da Lilith’i yarı yılan yarı kadın şeklinde tasvir ettiği görülür. Lilith tarih boyunca hem özgürlük haklarını arayan kadınlar tarafından hem de sanat ve edebiyat alanında oldukça önemli bir figür haline gelmiştir.